Background: Teachers are a occupational group in which, due to the type and specificity of work, it can be expected that the feeling of fatigue will be very intense. However, there has been little research into this problem. The aim of the research was to assess the level of fatigue after work and chronic fatigue in teachers, and to determine whether and to what extent it depends on occupational and non-occupational loads.
Material and methods: The stratified sampling model was used to select the sample, where the layers were the type of school and its location (size of a town/city). All teachers from selected schools were invited to participate. Overall, 650 questionnaires were distributed and 403 teachers returned completed questionnaires. Fatigue after work was assessed on the basis of answers to the following question: "Do you feel tired after work?" and chronic fatigue using the Fatigue Assessment Scale. A special questionnaire was developed to assess other factors that might affect the level of fatigue. The Subjective Stress Assessment at Work Questionnaire, Cohen's Perceived Stress Scale, a part of the Questionnaire of Professional Loads of the Teacher and a list of additional factors disturbing the work were used.
Results: The study involved 70 men aged 35-63 years and 333 women (24-64 years). The groups did not differ significantly in terms of mean age. The level of fatigue, regardless of gender, was mostly influenced by time pressure, rush, mismanagement of the pace of work to individual abilities, increasing workload, an excess of responsible tasks, a lack of support from superiors, a low prestige of the profession, a lack of pedagogical successes, a sense of the lack of meaning in work, and the negative impact of work on family life, as well as non-occupational loads and insufficient rest.
Conclusions: The conducted study allowed for determining the profile and frequency of occupational and non-occupational factors affecting the level of fatigue in teachers. Med Pr. 2021;72(3):283-303.
Wstęp: Nauczyciele są grupą zawodową, w której ze względu na rodzaj pracy i specyfikę obciążeń można spodziewać się występowania nasilonego zmęczenia. Jednak niewiele badań dotyczy tego problemu. Celem niniejszych była ocena poziomu zmęczenia po pracy i zmęczenia przewlekłego u nauczycieli oraz ustalenie, czy i w jakim stopniu są one zależne od obciążeń zawodowych i pozazawodowych.
Materiał i metody: W doborze grupy zastosowano model losowania warstwowego, gdzie warstwami były szkoły (szkoła podstawowa, gimnazjum, liceum, technikum, szkoła zawodowa, szkoła specjalna) i ich lokalizacja (miasto wojewódzkie, miasto >5 tys. mieszkańców, miasto ≤5 tys. mieszkańców, wieś). Do udziału w badaniu zaproszono wszystkich nauczycieli zatrudnionych w wylosowanych placówkach. Rozdano 650 ankiet – kompletne ankiety zwróciło 403 nauczycieli. Oceniano zmęczenie po pracy na podstawie odpowiedzi na pytanie „Czy odczuwa Pani/Pan zmęczenie po pracy?” i zmęczenie przewlekłe z zastosowaniem Skali oceny zmęczenia (Fatigue Assessment Scale – FAS). Do oceny innych czynników, które mogą wpływać na poziom zmęczenia, opracowana została specjalna ankieta. Zastosowano Kwestionariusz do subiektywnej oceny stresu w pracy oraz kwestionariusz Cohena Skala spostrzeganego stresu (Perceived Stress Scale – PSS) do oceny stresu ogólnego. Ponadto zastosowano listę obciążeń zawodowych pedagoga na podstawie Kwestionariusza obciążeń zawodowych pedagoga oraz listę dodatkowych czynników przeszkadzających w pracy nauczycieli.
Wyniki: W badaniu udział wzięło 70 mężczyzn w wieku 35–63 lat i 333 kobiety (24–64 lata). Średnia wieku kobiet i mężczyzn nie różniła się istotnie. Na poziom zmęczenia nauczycieli, bez względu na płeć, w największym stopniu wpływały cechy pracy decydujące o jej stresogenności (presja czasu, pośpiech, niedostosowanie tempa pracy do indywidualnych możliwości, wzrastające stale obciążenie, nadmiar odpowiedzialnych zadań, brak wsparcia przełożonych, niski prestiż zawodu, brak sukcesów pedagogicznych mimo wysiłku wkładanego w nauczanie, poczucie braku sensu pracy oraz negatywny wpływ pracy na życie rodzinne) oraz obciążenia pozazawodowe i niewystarczający wypoczynek.
Wnioski: Przeprowadzone badanie pozwoliło określić profil i częstość występowania czynników zawodowych i pozazawodowych, które kształtują poziom zmęczenia u nauczycieli. Med. Pr. 2021;72(3):283–303.
Keywords: chronic fatigue; fatigue after work; occupational stress; perceived stress; teachers; workload.
This work is available in Open Access model and licensed under a CC BY-NC 3.0 PL license.