Endocrine disrupting compounds (EDCs) are heterogenous in structure and include synthetic organic compounds such as pharmaceutical agents, plant protection products, plastics, plasticizers, polychlorinated biphenyls, dioxins, flame-retardants, and antifoulant paint additive, as well, as natural plant-derived EDCs termed phytoestrogens and mycoestrogens. Children and adults are exposed daily to EDCs during drinking contaminated water, eating, breathing polluted air or direct contact with chemicals. Prenatal and perinatal period, infancy, childhood, and puberty are critical time of development during which maturing systems are particularly sensitive to hormonal disruptions (small elimination of xenobiotics). Exposure to environmental chemicals with estrogenic or antiandrogenic action may disrupt female reproductive tract development, also testosterone synthesis and sexual differentiation, leading to adult testis dysfunction and infertility. What is important, today there is still no definitive risk assessment tool for EDCs.
Związki endokrynnie aktywne (ang. endocrine disrupting chemicals, EDCs) stanowią grupę syntetycznych organicznych związków o zróżnicowanej strukturze chemicznej, do których zaliczamy m.in.: wybrane farmaceutyki, środki ochrony roślin, tworzywa sztuczne, plastyfikatory, polichlorowane bifenyle, dioksyny, środki opóźniające palność, dodatki do farb czy związki pochodzenia naturalnego, takie jak fito- i mykoestrogeny. Podlegamy codziennej ekspozycji na EDCs podczas konsumpcji skażonej wody i żywności, oddychania zanieczyszczonym powietrzem lub poprzez bezpośredni kontakt z substancją aktywną. Jednakże okres pre- i perinatalny, niemowlęctwo, dzieciństwo oraz pokwitanie należą do krytycznych okresów rozwoju, podczas których podatność na wystąpienie zaburzeń hormonalnych pod wpływem bodźców chemicznych jest wysoka (niska eliminacja ksenobiotyków z ustroju). Narażenie na środowiskowe kontaminanty wykazujące działanie estrogenne lub anty-androgenne może zaburzać prawidłowy rozwój żeńskiego układu rozrodczego, syntezę testosteronu i proces różnicowania płciowego, co prowadzić może do dysfunkcji jąder i rozwoju niepłodności u osób dorosłych. Dotychczas nie opracowano jeszcze skutecznych narzędzi do oceny ryzyka wywołanego obecnością EDCs w środowisku.
Keywords: endocrine disrupting chemicals; obesogens; persistent organic pollutants; reproductive system.
© Polish Society for Pediatric Endocrinology and Diabetology.