Despite advances in prevention and treatment of heart transplant rejection, development of cardiac allograft vasculopathy (CAV) remains the leading factor limiting long-term survival of the graft. Cardiac allograft vasculopathy etiopathogenesis is not fully understood, but a significant role is attributed to endothelial cell damage, caused by immunological and non-immunological mechanisms. Immunological factors include the differences between the recipient's and the donor's HLA systems, the presence of alloreactive antibodies and episodes of acute rejection. Among the non-immunological factors the most important are the age of the donor, ischemia-reperfusion injury and cytomegalovirus infection. The classical cardiovascular risk factors (diabetes, hypertension, obesity and hyperlipidemia) are also important. This study presents an up-to-date overview of current knowledge on the vasculopathy etiopathogenesis and the role played by endothelium and inflammatory processes in CAV, and it also investigates the factors which may serve as risk markers of cardiac allograft vasculopathy.
Pomimo postępów w zapobieganiu i leczeniu epizodów odrzucania, waskulopatia przeszczepionego serca (cardiac allograft vasculopathy – CAV) pozostaje nadal istotnym czynnikiem ograniczającym długoterminowe przeżycie graftu. Etiopatogeneza CAV nie została w pełni poznana, jednak kluczową rolę przypisuje się uszkodzeniu komórek śródbłonka naczyń wieńcowych z udziałem mechanizmów immunologicznych i nieimmunologicznych. Do czynników immunologicznych należą różnice pomiędzy układem HLA biorcy i dawcy, obecność alloreaktywnych przeciwciał oraz epizody ostrego odrzucania przeszczepu. Natomiast wśród czynników nieimmunologicznych istotne są: wiek dawcy, uszkodzenie niedokrwienno-reperfuzyjne oraz zakażenie wirusem cytomegalii. Nie bez znaczenia są również klasyczne czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego (cukrzyca, nadciśnienie, otyłość i hiperlipidemia). W pracy przedstawiono przegląd dotychczasowej wiedzy na temat etiopatogenezy waskulopatii, roli śródbłonka i procesu zapalnego w jej powstawaniu, a także poddano analizie czynniki mogące służyć jako markery ryzyka rozwoju waskulopatii w przeszczepionym sercu.
Keywords: cardiac allograft vasculopathy; endothelium; risk factors.